Algemene informatie en links naar digitale folders/fotoalbum

Het Weegschaalmuseum bevindt zich op de Turfpoortstraat 27 in Naarden. De folder van het instituut, waarin generieke informatie te vinden is,  kunt u hier downloaden.

Met toestemming van de beheerder is een boekje, dat de historie en de collectie van het museum nader toelicht, hier te bekijken en eventueel te downloaden (reclame is verwijderd omwille van de leesbaarheid). 

Een fotoalbum van het Weegschaalmuseum kunt u bezichtigen door op deze link te klikken. Onderaan dit artikel vindt u een filmische impressie of klink op deze link voor een YouTube-weergave


Introductie Weegschaalmuseum

Het Weegschaalmuseum is gevestigd in het zogenaamde Spaanse Huis, een gebouw dat dateert uit de Middeleeuwen. 

De collectie is verdeeld over vier ruimtes, waarin de geschiedenis, de normalisatie van het metrieke stelsel, de rol van meten in de wetenschap en het gebruik van meet- en weegapparatuur in het dagelijkse leven aan de hand van de betreffende voorwerpen wordt belicht.    

Geschiedenis van het Spaanse Huis

Het Spaanse Huis werd vermoedelijk in de vroege zestiende eeuw gebouwd en pas later vernoemd naar de moord op een deel van de bevolking van Naarden door de Spanjaarden in 1572. Het huis werd in 1615 herbouwd en deed vanaf deze tijd en de bijna twee eeuwen die daarop volgden dienst als waag, dat wil zeggen dat er tegen betaling handelsgoederen konden worden afgewogen. 

Handelaren waren indertijd namelijk verplicht producten als boter, hennep en kaas, met een gewicht boven de 25 pond, in de stadswaag te laten wegen.

Het instrumentarium, hiervoor benodigd, kunt u in het Weegschaalmuseum nog steeds bezichtigen. 

Vanaf 1813, toen Naarden in functie kwam als garnizoensstad, maakte men van het waaggebouw een militaire bakkerij. De productie kon oplopen tot duizend broden per dag.  De hiervoor benodigde ovens kunt u nog steeds bezichtigen in het museum. 

Vanuit de tuin van het Spaanse Huis ziet u, als u naar boven kijkt, de speciale schoorstenen, die voor de bakkerij benodigd waren. Net als bij houtskoolovens werden brood en hout in dezelfde ruimte geplaatst en het vuur niet onder de oven gestookt. Deze ruimte was bestemd voor de opslag van het benodigde hout.  

In de periode van 1924 (toen Naarden haar functie als vesting verloor) tot 1992 fungeerde het Spaanse Huis als behuizing van het Comenius Museum, dat tegenwoordig in de vroegere Weeshuiskazerne haar collectie en exposities ten toon stelt. 

Globale geschiedenis van meten en meetinstrumenten

Meten en wegen zijn in het  dagelijkse leven altijd zeer belangrijk geweest en dan ook geen nieuwe begrippen. De allereerste maten en gewichten werden hoogstwaarschijnlijk uitgevonden door de Egyptenaren en Babyloniërs.

Rond 3.500 voor Christus vond men de zogenaamde balans uit en deden  maten als de el en de voet hun intrede. 

De toename van handel in goederen bevorderde nu de ontwikkeling van meet- en weegapparaten.

Doordat er, mede door de groeiende wereldhandel,  een wirwar aan meeteenheden ontstond kreeg men behoefte aan vaste eenheden. 

In 1816 leidde dit tot de zogeheten "IJkwet", een eerste poging tot introductie van een uniform en gestandariseerd stelsel van maten en gewichten, waarbij bijvoorbeeld de el en de voet vervangen werden door de meter. 

Voorbeelden van geavanceerde hedendaagse metingen zijn onder meer het berekenen van lichtjaren, het bepalen van de diepte van de zee door middel van echopeilingen en het tot op de miljoenste gram berekenen van stoffen met behulp van een microbalans. 

Wat is meten en wat zijn maten?

Hoogte, gewicht, temperatuur, oppervlakte, afstand en snelheid worden bepaald aan de hand van maten en gewichten. Het startpunt van elke meting is de specificatie van de eenheid. In eerdere tijden waren maten en gewichten meestal gebaseerd op het menselijk lichaam.

Er bestond geen duidelijke specificatie van een eenheid, waardoor er diverse maten onder dezelfde naam in omloop waren. Tegenwoordig bestaan er vaste waarden voor iedere meting.

Deze waarden zijn opgenomen in het Internationale Stelsel van Eenheden. Een eenduidig internationaal stelsel vergemakkelijkt de handel en voorkomt fouten door gebruik van verschillende eenheden. 

De eenheden van het SI-stelsel zijn gebaseerd op natuurwetenschappelijke metingen. Zo is de meter sinds 1983 gedefinieerd als de afstand die het licht in 1/299 792 458 seconde in een vacuüm aflegt.

Van alle zeven basiseenheden van het SI-stelsel is de kilogram de enige eenheid die gebaseerd is op een prototype. 

De kilo is sinds 1889 per definitie de massa van een cilinder van platina-iridium en wordt bewaard in het Bureau International des Poids et Mesures  (BIPM) in Sèvres in Parijs.

Een probleem ontstaat natuurlijk als de eenheid gestolen wordt. Men is daarom van plan om de kilo in de toekomst niet te laten afhangen van een tastbaar object maar van een natuurlijke constante. 

Meer informatie

Voor meer informatie verwijzen wij u naar bovengenoemd digitaal boekje over het Weegschaalmuseum en met name naar deze linkwaar u meer informatie over de historie van het Spaanse Huis, de indeling van de collectie en de geschiedenis van meten en meetinstrumenten kunt vinden.